دعوت از اصحاب ایکه (قرآن)ایک در اصل به معنای درختان به هم پیچیده است و به نیزاری که درختانی چون سدر و اراک در آن می‌روید گفته می‌شود. اصحاب ایکه در چنین جایی زندگی می‌کرده‌اند که حضرت شعیب - علیه السلام- مامور دعوت آنها بود. ۱ - دعوت به رعایت تقوابنا به آیات سوره شعراء دعوت شعیب از همان نقطه شروع شد که سایر پیامبران شروع می‌کردند وآن دعوت به تقوی و پرهیزگاری که ریشه و خمیر مایه همه برنامه‌های اصلاحی و دگرگونیهای اخلاقی و اجتماعی است کذب اصحـب لـیکة المرسلین «اصحاب ایکه فرستادگان را تکذیب کردند.» اذ قال لهم شعیب الا تتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید.» فاتقوا الله واطیعون «از خدا پروا دارید و فرمانم ببرید.» واتقوا الذی خلقکم والجبلة الاولین. «و از آن کس که شما و خلق (انبوه) گذشته را آفریده است پروا کنید.» و در مجمع البیان فرموده کلمه (جبلة) به معنای خلقی است که هر موجودی بر آن خلق مفطور شده. پس مراد از جبله، صاحبان جبلت است و معنای آیه این است که: از خدایی که شما و صاحبان جبلت گذشته را آفریده بترسید، همان خدایی که پدران گذشته شما و شما را با این فطرت آفریده که فساد را تقبیح نموده به شئامت آن اعتراف کنید. و شاید این نکته‌ای که به آن اشاره کردیم باعث شده که خصوص مساءله جبلت در آیه بیاید، به هر حال آیه شریفه به توحید در عبادت دعوت می‌کند، چون مشرکین از خدای خالق که رب العالمین است هیچ پروایی نداشتند. ۲ - دعوت به اطاعت از پیامبر خدادر آیات ۱۷۶ تا ۱۷۹ سوره شعراء به دعوت حضرت شعیب -علیه السلام - از اصحاب ایکه به اطاعت از رسولان الهی اشاره شده است و این که آنها باز هم فرستادگان الهی را تکدیب می‌کردند. کذب اصحـب لـیکة المرسلین «اصحاب ایکه فرستادگان را تکذیب کردند.» اذ قال لهم شعیب الا تتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا نداری.» فاتقوا الله واطیعون «از خدا پروا دارید و فرمانم ببرید» ۳ - دعوت به تمام دادن پیمانهدر آیه ۱۸۱ سوره بقره کلمه کیل به معنای مقیاسی است که متاع را از نظر حجم با آن می‌سنجند و وفا کردن به کیل به این معناست که آن را کم نگیرند، و کلمه قسطاس به معنای ترازویی است که متاع را از نظر وزن با آن می‌سنجند، و (استقامت قسطاس) به این است که آن را عادلانه به کار بزنند. و این دو آیه دستور می‌دهد به اینکه کم فروشی نکنند و در دادن و گرفتن کالا کیل و ترازو را درست به کار ببرند. کذب اصحـب لـیکة المرسلین «اصحاب ایکه فرستادگان را تکذیب کردند.» اذ قال لهم شعیب الاتتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید.» اوفوا الکیل و لاتکونوا من المخسرین «پیمانه را تمام دهید و از کم فروشان مباشید.» ۴ - دعوت به استفاده از ترازوی درستاز ظاهر سیاق آیه ۱۸۲ این سوره بر می‌آید که جمله (و لا تبخسوا الناس اشیاءهم - کالا و متاع مردم را کم ندهید) متمم جمله (و زنوا بالقسطاس المستقیم) است، همچنان که جمله (و لا تکونوا من المخسرین) قیدی است متمم جمله (اوفوا الکیل) و جمله (و لا تعثوا فی الارض مفسدین) تاکید هر دو نهی، یعنی نهی در (لا تخسروا) و نهی در (لا تبخسوا) است و اثر شوم کم فروشی را بیان می‌کند. (و لا تعثوا فی الارض مفسدین) - کلمه (تعثوا) از (عثی) است، که مانند (عیث) به معنای افساد است، بنا بر این، کلمه (مفسدین) حالی است که (تعثوا) را تاءکید می‌کند و در داستان شعیب در سوره هود و نیز در تفسیر آیه (و زنوا بالقسطاس المستقیم ذلک خیر و احسن تاویلا) گفتاری پیرامون اینکه کم فروشی چه فسادهایی در اجتماع پدید می‌آورد گذراندیم، به آنجا مراجعه فرمایید. کذب اصحـب لـیکة المرسلین «اصحاب ایکه فرستادگان را تکذیب کردند.» اذ قال لهم شعیب الاتتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید.» وزنوا بالقسطاس المستقیم «و با ترازوی درست بسنجید.» ۵ - نهی از کم ارزش جلوه دادن اموال مردمدر آیه۱۸۳ سوره شعراء دعوت شعیب- علیه السلام- از اصحاب ایکه به پرهیز از کم ارزش جلوه دادن اموال و اجناس مردم اشاره شده است کلمه ( بخس) به معنای نقص در وزن و اندازه گیری است، همچنان که کلمه (اخسار) به معنای نقص در راس المال است. و از ظاهر سیاق بر می‌آید که جمله (و لا تبخسوا الناس اشیاءهم - کالا و متاع مردم را کم ندهید) متمم جمله (و زنوا بالقسطاس المستقیم) است، همچنان که جمله (و لا تکونوا من المخسرین) ) قیدی است متمم جمله (اوفوا الکیل) و جمله (و لا تعثوا فی الارض مفسدین) تاکید هر دو نهی، یعنی نهی در (لا تخسروا) و نهی در (لا تبخسوا) است و اثر شوم کم فروشی را بیان می‌کند. کذب اصحـب لـیکة المرسلین «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید» اذ قال لهم شعیب الاتتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید.» و لاتبخسوا الناس اشیاءهم ولاتعثوا فی الارض مفسدین «و از ارزش اموال مردم مکاهید و در زمین سر به فساد بر مدارید.» ۶ - پرهیز از فساد در زمیندعوت شعیب- علیه السلام- از اصحاب ایکه به پرهیز از فساد در زمین (و لا تعثوا فی الارض مفسدین) - کلمه (تعثوا) از (عثی) است، که مانند (عیث) به معنای افساد است، بنا بر این، کلمه ((مفسدین) ) حالی است که ((تعثوا)) را تاءکید می‌کند. کذب اصحـب لـیکة المرسلین «اصحاب ایکه فرستادگان را تکذیب کردند.» اذ قال لهم شعیب الاتتقون «آنگاه که شعیب به آنان گفت آیا پروا ندارید.» و لاتبخسوا الناس اشیاءهم ولاتعثوا فی الارض مفسدین «و از ارزش اموال مردم مکاهید و در زمین سر به فساد بر مدارید.» ۷ - پانویس۸ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۰۶، برگرفته از مقاله «دعوت از اصحاب ایکه». |